Między Europą a Azją – ślub po gruzińsku

Gruzja, czyli z gruzińskiego Sakartwelo, to kraina położona wśród kaukaskich gór w Azji. To miejsce, gdzie ludzie są uśmiechnięci, a malownicze krajobrazy i średniowieczne miejscowości sprawiają wrażenie, że czas stanął tu w miejscu.

Gruzja to kraj, który kocha Polaków. Ponoć jesteśmy do siebie podobni. Łączy nas historia i miłość do jedzenia i picia. Powoli upadająca w Polsce sztuka biesiadowania, ponownie odrodzi się zaraz po przyjęciu u gruzińskich przyjaciół. Jednocześnie Gruzja to przepiękne trasy trekkingowe i setki pasjonujących zabytków średniowiecznej architektury sakralnej. Dla tych, którzy preferują wypoczynek na plaży, Gruzja oferuje położone nad Morzem Czarnym kurorty, które w niczym nie ustępują tym europejskim. Do tej pory Gruzja jest znana wyłącznie z wyjazdów turystycznych, a przecież jej walory mogą stanowić wspaniałe tło do organizacji ślubu. Radość życia oraz piękno, które ją przepełniają stanowią wspaniałe okoliczności do wypowiedzenia magicznego „Tak”.  W dodatku w tym roku węgierski przewoźnik lotniczy otworzył tanie połączenia lotnicze z Katowic i Warszawy do gruzińskiego Kutaisi.

 Ślub w Gruzji

Prawdziwe gruzińskie wesele jest piękne, pełne rozrywek i zabawy, a także przepełnione gruzińskimi zwyczajami. Istotnym elementem ślubu dla każdego Gruzina jest zaproszenie gości. Czasem bywa, że liczba gości osiąga miarę do kilkuset osób. Nawiasem mówiąc odmowa gości jest praktycznie niemożliwa, ponieważ uważane jest to za dużą zniewagę. Odmowa może być początkiem poważnych waśni rodzinnych.

Trzy gruzińskie kroki

Tworzenie rodziny wedle gruzińskiej tradycji składa się z trzech etapów: machankloba – propozycja małżeństwa, nishnoba – zaręczyny i kortsili – ślub. W dzisiejszych czasach rodzice nie podejmują decyzji o wyborze męża czy żony dla swojego dziecka, co miało miejsce w przeszłości, gdy zdanie rodziców było decydujące. Jednakże małżeństwo powinno uzyskać aprobatę rodziny. Rodziny obu stron odczuwają zobowiązanie i ciążącą odpowiedzialność, jaka spoczywa nad przyszłością nowego członka rodziny, dlatego próbują dowiedzieć się jak najwięcej o potencjalnych wybrankach ich krewnych. Gdy nic nie stoi na przeszkodzie związania się obu osób, przychodzi czas na zaręczyny.

Porwanie Panny Młodej

Jednym z najbardziej pięknych i romantycznych rytuałów ślubnych (szczególnie spotykanych na Kaukazie) jest porwanie Panny Młodej. Obecnie uprowadzenie Panny Młodej odbywa się wyłącznie za zgodą Panny Młodej oraz jej rodziców. Taki scenariusz jest często wybierany w celu uniknięcia wysokich kosztów związanych z organizacją wystawnego gruzińskiego ślubu. Nie każda rodzina może sobie pozwolić na tradycyjne wesele. Porwanie Panny Młodej pozwala zorganizować skromną uroczystość tylko dla bliskich. Po skromnym ślubie i weselu małżeństwo jest uważane za dokonane, lecz zawsze jest szansa, aby zorganizować wystawny ślub w przyszłości. Koszty związane z organizacją ślubu są ponoszone przez rodzinę Pana Młodego. Od kobiety oczekuje się skromności, czystości, pobożności. Dziewczyny w Gruzji są wychowane w tradycji czystości. Mężczyzna w Gruzji  jest żywicielem rodziny, gwarantującym materialne zabezpieczenie. Natomiast kobieta symbolizuje siłę duchową, opiekę, a także jest nauczycielką tradycji etycznych.

 Wesele po gruzińsku – wino, śpiew, taniec

Wesele rozpoczyna się  w domu Pana Młodego, gdzie zbierają się najbliżsi członkowie rodziny. Rodzice błogosławią swojego syna i życzą mu pomyślności w życiu z wybranką. Także w domu odbywa się mały poczęstunek przed ślubem, podczas którego grają lokalni muzycy na tradycyjnych gruzińskich instrumentach, takich jak panduri czy czuniri. Po zakończeniu błogosławieństwa i poczęstunku rodzina odprowadza Pana Młodego do samochodu, którym udaje się on do cerkwi. Podczas tradycyjnego gruzińskiego ślubu rodzice Pana Młodego zawsze pozostają w domu, czekając na powrót syna wraz z nowo poślubioną żoną.

Panna Młoda z kolei oczekuje w domu rodzinnym na przyjazd narzeczonego. Pan Młody przyjeżdża z bukietem kwiatów, które wręcza przyszłej teściowej i swojej narzeczonej z wyrazami szacunku. Po wymianie uprzejmości rozpoczyna się uczta, podczas której obecni są w większości członkowie rodziny Panny Młodej i nieliczna grupa ze strony Pana Młodego, która mu towarzyszy. Para Młoda po błogosławieństwie udaje się do cerkwi. Do świątyni udaje się tylko najbliższa rodzina, goście ze strony Panny Młodej zostają w jej rodzinnym domu, a ona sama jest prowadzona do cerkwi przez rodziców. W tym czasie w domu Pana Młodego oczekują jego rodzice wraz z gośćmi. Po ceremonii w cerkwi Para Młoda udaje się na ślub cywilny, obecnie najczęściej wybieranym miejscem jest ogród, czasami nawet botaniczny lub park. Ale zanim to nastąpi przy głównej bramie cerkiewnej powita ich szpaler mężczyzn ubranych w tradycyjne gruzińskie stroje z uniesionymi wysoko mieczami (chanczal) i kwiatami. Para Młoda przechodzi pod rzędem ostrzy i kwiatów, co ma symbolizować jedność i radość we wspólnie spędzonych chwilach w przyszłości.Po ślubie cywilnym Para Młoda udaje się do domu Pana Młodego na wesele. Tu zostają podjęci przez rodziców zarówno Pana Młodego jak i Panny Młodej.Na progu domu Pana Młodego jego matka podaje mu talerz pod nogi, aby mógł go przełamać  (w innym wariancie Panna Młoda i Pan Młody konkurują ze sobą, kto pierwszy złamie talerz, a wynik wskazuje  osobę, która będzie miała przewagę w czasie ich małżeństwa). W tym samym czasie Para Młoda częstowana jest winem i słodkościami. Następnie para zamienia się w króla (mepe) i królową (dedopali) podczas wystawnego przyjęcia ze śpiewem i tańcami przez okres do trzech dni! Po obrzędzie powitania rodzice Panny Młodej opuszczają wesele, gdyż nie mają wstępu na tę uroczystość w domu rodzinnym ich zięcia. Wracają do swojego domu biesiadować wraz ze swoimi gośćmi. Zwyczaj ten ulega obecnie zatarciu i często zdarza się, że rodzina ze strony Panny Młodej uczestniczy w weselu w rodzinnym domu Pana Młodego. Bywa, że Para Młoda decyduje się na jedno wspólne wesele, ale również istnieje możliwość współistnienia dwóch odrębnych wesel ze strony Pana Młodego i Panny Młodej.  Podczas przyjęcia weselnego zawsze obecny jest prowadzący imprezę, tak zwany Tamada (wybrany przez ojca Pana Młodego). Jego zadaniem jest wznoszenie toastów (sam musi wypić co najmniej pięćdziesiąt toastów) oraz zezwalanie na wzniesienie toastów przez gości. Pierwszy toast jest za Młodą Parę i ich szczęście rodzinne. Podczas gruzińskiego wesela zawsze obecne są tradycyjne pieśni i tańce. Para Młoda tańczy jeden z tradycyjnych tańców gruzińskich. Do pierwszego tańca świadek Pana Młodego porywa Pannę Młodą do tańca.

Wesele gruzińskie cechuje się silnymi nawiązaniami do tradycji tego narodu. Oprócz biesiadnego charakteru spotkania pojawiają się tradycyjne stroje narodowe, w których występują goście. Także Para Młoda często nawiązuje strojem do narodowych akcentów

Wspólny dom

Zgodnie z pięknym gruzińskim zwyczajem, wchodząc do przyszłego domu, Pan Młody powinien wspiąć się na dach, aby uwolnić białego ptaka. Później nowożeńcy piją kieliszek wina, najpierw pije Pan Młody, przy czym w winie powinna być zatopiona obrączka. Po wypiciu wina Pan Młody wyjmuje pierścionek z kieliszka i ofiarowuje swej wybrance, mówiąc słowa oddania i miłości. Podczas wchodzenia do nowego domu, goście obrzucają próg ziarnami zbóż oraz obdarowują nowożeńców chiragdani, czyli drzewem życia. Podczas wchodzenia do domu Panna Młoda okrąża wypełniony olejem lub pszenicą kociołek (symbolizujący ciepło domowe) oraz miesza w nim trzy razy.

 Supra!

Gruzini mają silnie zakorzenione poczucie gościnności. Supra jest to tradycyjna gruzińska uczta organizowana na cześć wesela, pogrzebu, urodzin, wakacji czy przyjazdu gościa. Podczas przyjęcia stoły są bogato zastawione daniami oraz oczywiście winem. Podczas biesiadowania z Gruzinami nie ma sytuacji, w której nasz kieliszek byłby pusty. Jeśli nasz kieliszek jest wypełniony tylko na ćwierć to znak, że trzeba dolać wina. Supra jest organizowana zarówna dla setek gości jak również dla dwojga przyjaciół, ponieważ jest to postrzegane jako element honoru i dobrobytu gospodarza. Gospodarz lub najstarszy mężczyzna przewodzi podczas przyjęcia, nalewa wina i częstuje gości daniami. Następne standardowe toasty są wznoszone za dom, rodziców, dzieci, sąsiadów, przyczynę spotkania i wreszcie za najświętsze ze wszystkich q’ovelta ts’minda, pierwotnie odnoszące się do kultu Matki Boskiej.Za jakość uczty odpowiada tamada – to w jego rękach spoczywa odpowiedzialność za charakter i atmosferę przyjęcia. Dobry tamada powinien wyróżniać się kilkoma cechami. Po pierwsze powinien biegle i płynnie władać słowem. Jego zdolności krasomówcze są nie do przecenienia. Łatwość układania oryginalnych i trafnych toastów sprawia, że prowadzących suprę w Gruzji traktuje się niemal na równi z poetami. Kolejna cecha, którą powinien charakteryzować się dobry tamada, jest umiejętność oceny sytuacji i podjęcia właściwej reakcji, w końcu to on decyduje, kiedy powinny odbywać się tańce i śpiewy, a przede wszystkim to on decyduje o tempie spożywania alkoholu!

Ostatnią równie istotną cechą wodzireja jest stanowczość, z każdym kolejnym toastem jest przecież coraz trudniej zapanować nad rozemocjonowanym i gwarnym tłumem.

Gruzja to wyjątkowe miejsce pełne wspaniałych krajobrazów, gościnnych ludzi, ciekawej kuchni i coraz bardziej popularnych win gruzińskich. To miejsce oczaruje każdego, gdyż ma całą paletę zalet do zaoferowania, a krajobrazy zapierają dech w piersiach i przenoszą nas w odległe czasy. Każdy powinien zwiedzić choć skrawek Gruzji, aby zakochać się w niej i w przyszłości przemierzyć ten wspaniały kraj wzdłuż i wszerz. Gruzja jest piękna!

 Tekst: Katarzyna Fengler, Zdjęcia: www.baliwille.pl