zdjęcie : www.dkphoto.ie

Ślub i wesele to uroczystości, na które składa się wiele utrwalonych w tradycji, często nawet określonych przepisami, czynności i praktyk o znaczeniu symbolicznym. Niektóre jednak już dawno przestały obowiązywać (i zdecydowanie należy uznać to za dobry znak!), inne nadal są kultywowane, chociaż często w zmienionej formie, z zachowaniem jedynie wybranych elementów. Wiele Par Młodych łączy dzisiaj tradycję z nowoczesnością, a granica pomiędzy nimi coraz bardziej się zaciera. Jakie są najważniejsze polskie zwyczaje ślubne?

Zaręczyny

Mimo że to wydarzenie już prawdopodobnie za Wami, skoro zaczynacie planować ślub i wesele, to jednak warto o nim opowiedzieć chociażby po to, żeby sobie przypomnieć te piękne chwile. Zaręczyny – wcześniej  nazywane też zrękowinami lub zmówinami – należą w Polsce do najdawniejszych zwyczajów okołoweselnych. Kiedyś było to złożenie sobie przez narzeczonych, w obecności świadków, przyrzeczenia zawarcia małżeństwa. Zanim jednak dochodziło do zaręczyn, najpierw odbywały się swaty. W imieniu Pana Młodego z rodzicami wybranki rozmawiał ktoś, kto cieszył się popularnością i sympatią w danej społeczności. Po ustaleniu warunków i wyrażeniu zgody na małżeństwo przyszły mąż wybierał się do domu dziewczyny – by się zaręczyli. Mężczyzna na uroczystość zabierał ze sobą muzykantów, swatów, rodzinę oraz przyjaciół. Po ceremonii młodzi stawali się narzeczonymi. Ustalano datę ślubu i zaczynano go planować.

Dzisiaj zaręczyny są najczęściej wydarzeniem pomiędzy dwojgiem kochających się ludzi. Panowie mają naprawdę niesamowite pomysły na zorganizowanie oświadczyn i zaskoczenie partnerki! Mało kto przestrzega zwyczaju, aby prosić rodziców wybranki o jej rękę. Jednak jeśli zaręczyny jeszcze przed Wami, warto wiedzieć, że zgodnie z przyjętymi zasadami, starając się o rękę ukochanej, mężczyzna powinien najpierw – z bukietem kwiatów dla matki oraz upominkiem dla ojca (najlepiej związanym z jego hobby) – przyjść do jej domu i poprosić jej rodziców o rękę wybranki. Później możecie zacząć planować oficjalne zaręczyny i spotkanie Waszych rodziców. Jeśli chcecie postąpić zgodnie z tradycją, dobrze jest pamiętać o tym sposobie postępowania. Jedno jest pewne: rodzice bez wątpienia poczują się wtedy wyróżnieni!

Wieczory – panieński i kawalerski

Czy wiecie, że wieczór panieński również jest ślubną tradycją? Kiedyś był on czasem pożegnania narzeczonych z rówieśnikami oraz oficjalnym rozstaniem się ze stanem wolnym. Wito wtedy wianki lub strojono rózgę weselną. Wieczór przedślubny był bardzo uroczysty i wiązał się z różnymi rytuałami. Dziewczęta z okolicy przychodziły do domu Panny Młodej i przygotowywały dla niej wieńce oraz koronę ślubną, a także bukieciki dla drużbów; stroiły też rózgę weselną. Rózga była wyjątkowo ważnym elementem wesela i miała funkcję niemalże magiczną – odpędzała złe moce, była symbolem wesela i towarzyszyła całej ceremonii. Podczas przygotowywania wieńców oraz pozostałych dekoracji panny śpiewały pieśni, żegnając dziewczynę, która dołączała do szacownej grupy mężatek.

A co z wieczorem kawalerskim? Przyszły mąż spędzał go w gronie kawalerów w domu lub gospodzie przy stole zastawionym alkoholem. Po zakończeniu uroczystości panowie przybywali do domu narzeczonej, aby stłuc na progu szkło, co miało małżonkom zagwarantować szczęście. Dzisiejsze wieczory panieński i kawalerski odbywają się często znacznie wcześniej niż – jak kiedyś – dzień przed ślubem. W czasach, gdy wszyscy narzekamy na brak czasu, termin tego wydarzenia ustalany jest tak, aby wszyscy mogli wziąć z nim udział. Wiele osób w ogóle rezygnuje z jego organizacji. Jednak wieczór panieński to doskonała okazja nie tylko na szalone wyprawy do miasta oraz do klubów! Zorganizujcie damski wyjazd do spa albo wspólnie wybierzcie się w inne miejsce. Każdy pretekst do spędzenia czasu z przyjaciółkami jest dobry!

Błogosławieństwo rodziców

Błogosławieństwo rodziców przez lata było jednym z najważniejszych elementów ślubnej tradycji. Nazywane wywodzinami lub wywodzeniem – stało się szczególnie uroczystym rytuałem angażującym narzeczonych oraz ich opiekunów. Rodzice Panny Młodej zasiadali za stołem przykrytym białym obrusem, na którym znajdowały się krzyż, kropidło, woda święcona, a także chleb i sól. Błogosławieństwo wygłaszane w podniosłym tonie przez rodziców było równie ważne, jak to udzielane Parze Młodej przez księdza w kościele. Miało ono ochraniać młodych małżonków, a także zapewniać im miłość i szczęście. Rytuał ten odbywał się przed wyjazdem do kościoła. Kiedyś wiązało się z nim również wiele innych czynności, na przykład pożegnania, podziękowania i przeprosiny, które Panna Młoda czyniła swoim najbliższym oraz… domowi i jego wyposażeniu. Do bardzo ważnych zwyczajów należał również płacz Panny Młodej (często wyreżyserowany). Kiedyś kolejność byłą taka: rodzice błogosławili Parę Młodą, żegnali ją znakiem krzyża, kropili wodą święconą i głosili mowy. Dzisiaj Panna Młoda nie żegna się ze sprzętami, a domu nie wypełnia płacz, chociaż czasami trudno powstrzymać łzy wzruszenia. Sam obrzęd błogosławieństwa jest również krótszy, ale nadal to wyjątkowa chwila dla wszystkich jego uczestników, z której nie warto rezygnować. To wypełnienie tradycji oraz wyjątkowa chwila, którą spędzicie z najbliższymi, zanim dołączycie do gości.

Oczepiny

Nazwa tego obrzędu wywodzi się od „czepca”, nakrycia głowy, które – zgodnie z obowiązującymi zwyczajami – mogły nosić jedynie kobiety zamężne. Oczepiny wprowadzały dziewczynę do grona mężatek. W trakcie ceremonii zdejmowano Pannie Młodej z głowy wianek i często obcinano warkocz, a następnie nakładano po raz pierwszy właśnie czepiec. Był on często podarunkiem od matki chrzestnej i stanowił wyjątkowo istotny atrybut małżeństwa – czepiec przechowywano aż do śmierci i… wkładano do trumny. W czasie oczepin Panna Młoda uciekała i ukrywała się z pomocą swoich druhen, orszak weselny śpiewał pieśni i zapalano świece. Oczywiście pojawiały się płacz, żal, próby zrzucenia czepca oraz tańce.

Dzisiejsze oczepiny również są momentem kulminacyjnym uroczystości. Często towarzyszą im (niekiedy mające niezbyt dobrą sławą) zabawy, z których obecnie wiele par rezygnuje. Oczepiny jednak wcale nie muszą przebiegać stereotypowo. Będą one wspaniałą zabawą dla gości oraz ukłonem w stronę wielowiekowej tradycji. Dobrze dobrane zabawy i tańce podtrzymają u gości doskonały nastrój, a rzucanie bukietem (lub odcinanie od niego wstążek) oraz muchą zawsze znajduje wielu zwolenników. Poszukajcie zabaw, które będą Wam odpowiadały.

Wiele zwyczajów, które składały się na obrzęd ślubu i wesela dzisiaj budzi nie najlepsze skojarzenia, ale pamiętajcie, że wszystko możecie dopasować do swoich potrzeb i spokojnie zrezygnować z rzeczy, które Wam się nie podobają albo zaaranżować je według własnych upodobań. Połączenie tradycji z nowoczesnością może dać wyjątkowo interesujący efekt!

TEKST: Magda Gitler