Zwyczaje ślubne na całym świecie uwarunkowane są zarówno religią, jak i tradycją. W większości krajów europejskich i w Ameryce Północnej śluby oraz wesela wyglądają podobnie, jednak są takie miejsca i religie, które zawarcie małżeństwa traktują zupełnie inaczej. Im bardziej egzotyczny zakątek świata, tym bardziej zwyczaje weselne jego mieszkańców wydają nam się niezrozumiałe, a czasem nawet dziwne. Warto więc zapoznać się nieco bliżej z innymi kulturami, żeby lepiej zrozumieć ich tradycje i źródła obrzędów. Prezentujemy obrzędy ślubno-weselne obowiązujące w największych religiach i kulturach.
Ślub muzułmański
Uroczystości ślubne w krajach muzułmańskich bardzo różnią się od tych znanych na Zachodzie. W przeciwieństwie do większości religii, tu małżeństwo nie jest sakramentem, lecz kontraktem cywilnoprawnym pomiędzy kobietą a mężczyzną. Proces ten jest długi i bardzo złożony. Najważniejszą różnicą pomiędzy naszymi kulturami jest fakt, że do połączenia młodych przyczyniają się ich rodziny. To rodzice (lub, nieco rzadziej, specjalni pośrednicy) wybierają męża czy żonę swojemu dziecku, a potem pertraktują warunki zawarcia małżeństwa. Negocjacje dotyczą wysokości wiana, jakie musi wnieść w darze przyszły Pan Młody. Nie oznacza to jednak – jak się powszechnie sądzi – kupowania żony. Mahru, czyli wiano, ma zapewnić kobiecie bezpieczeństwo finansowe w przypadku rozpadu małżeństwa. Ma również charakter sakralny, podlega bowiem prawu szariatu. Po ustaleniu wszystkich szczegółów następuje podpisanie kontraktu. Ten element muzułmańskiego ślubu odbywa się w meczecie lub domu Panny Młodej, która otrzymuje – od tej pory należącą do niej – część mahru. Od momentu podpisania dokumentów para staje się oficjalnie małżeństwem – zarówno prawnie, jak i duchowo. W tradycji islamskiej nie istnieje pojęcie wesela takiego, jakie znamy. Uroczystości po ślubie trwają kilka dni i podzielone są pomiędzy Pannę Młodą i jej męża. Pierwszej nocy po podpisaniu kontraktu świętuje kobieta. Razem z przyjaciółkami wykonują przepiękne wzory henną na stopach oraz dłoniach i tańczą. Kolejnej nocy wyprawiane są bankiety – osobne dla Pana Młodego i jego żony. Na zakończenie przyjęć Para Młoda pojawia się w uroczystych strojach, po czym udaje się do wspólnego domu i rozpoczyna życie we dwoje.
Ślub hinduistyczny
Podobnie jak w tradycji islamskiej, vivaha – czyli hinduski ślub – nie jest sakramentem, lecz umową społeczną, najważniejszym i najsilniejszym związkiem pomiędzy kobietą a mężczyzną. Jest także kolejnym etapem na drodze do duchowego rozwoju. To jedno z najistotniejszych wydarzeń w każdej rodzinie, a konserwatyzm i przywiązanie do tradycji sprawiają, że obrzędy ślubne niemal nie zmieniły się w ciągu lat. Hinduski ślub jest barwny, pełen muzyki i radości, ale zanim do niego dojdzie, przyszłych małżonków i ich rodziny czeka mnóstwo poszukiwań, negocjacji i przygotowań. Znalezieniem męża dla dziewczyny zajmują się jej rodzice. Sprawa jest poważna, więc do ustalenia właściwego partnera stosuje się wróżby i horoskopy oraz odbywa narady. Kiedy już znajdzie się odpowiedni kandydat, młodzi się spotykają i decydują, czy chcą zawrzeć małżeństwo. Gdy oboje są na tak, przygotowania do ślubu ruszają pełną parą. W przeciwieństwie do kultury islamskiej, tu posag wnosi dziewczyna – koszty wesela pokrywają również jej rodzice. Dzień przed weselem Panna Młoda dekorowana jest ozdobnymi malowidłami z henny, a w dniu ślubu obydwoje młodzi poddają się zabiegom pielęgnacyjnym: kąpielom i namaszczaniu wonnymi olejkami. Zaślubiny hinduskiej pary odbywają się w specjalnie przygotowanym i przystrojonym namiocie – Panna Młoda, odziana w odświętne sari, czeka na wybranka, a kiedy ten zostaje wprowadzony przez rodzinę i przyjaciół, młodzi stają naprzeciw siebie, oddzieleni zasłoną. Zasłona jest powoli odsłaniana przy dźwiękach modlitw. Następnie Pan Młody przysięga Pannie Młodej uczciwość w pobożności, bogactwie oraz rozkoszy i wspólnie z dopiero co poślubioną żoną stawia pierwsze 7 kroków na nowej drodze życia.
Ślub buddyjski
Buddyści nie uważają małżeństwa za religijny obowiązek. Reprezentują pogląd, że ślub to indywidualna decyzja. Buddyzm nie narzuca w żaden sposób zasad jego zawarcia, wskazuje jedynie, jak żyć w małżeństwie, jak wzajemnie się wspierać i uszczęśliwiać. Mimo to także i w tej kulturze istnieją pewne zwyczaje ślubno-weselne. Małżeństwa bywają aranżowane przez rodziny, ale młodzi mogą również zdecydować się na ślub samodzielnie. W przypadku chęci zawarcia małżeństwa rodzice Pana Młodego wysyłają przyjaciela rodziny do domu dziewczyny z darami i propozycją oświadczyn, a ich przyjęcie oznacza zaręczyny i przygotowania do ślubu. Co ciekawe, od momentu zaręczyn Para Młoda mieszka już razem. Buddyzm nie przewiduje ceremonii ślubnej – nie ma tu sakramentu ślubnego ani ceremoniałów – małżeństwo zawierane jest w urzędzie stanu cywilnego. Jedynie w przeddzień ślubu, wieczorem, oddaje się hołd przodkom Panny Młodej. Szczegóły wesela zależą od regionu i lokalnej tradycji, a także zasobności portfela rodzin Państwa Młodych, jednak sam buddyzm niczego nie narzuca.
Ślub żydowski
W judaizmie ślub to wydarzenie łączące zarówno elementy religijne, jak i historyczne oraz kulturowe. Pomimo wielowiekowej historii, do dziś Pary Młode chętnie dostosowują się do zasad i kultywują tradycje. A te są wyjątkowo ciekawe. Zanim kala (Panna Młoda) i chatan (Pan Młody) na dobre rozpoczną świętowanie swojego dnia, czeka ich kilka wyzwań. Po pierwsze Młoda Para nie powinna widywać się przez cały tydzień poprzedzający ceremonię ślubną. Choć zasada ta bywa niekiedy łagodzona, żydowscy nowożeńcy, podobnie jak to wygląda w naszej tradycji, starają się nie widzieć aż do samego ślubu. W dniu ceremonii młodzi powinni również zachować ścisły post, który trwa aż do momentu zaślubin.
Przyjęcie weselne podzielone jest na kilka części. Najpierw, po przybyciu gości, którym podawane są napoje i przekąski, odbywa się ceremonia tłuczenia talerzy – obyczaj ten, podobnie jak znane nam tłuczenie kieliszków, przypomina o zburzeniu świątyni jerozolimskiej i symbolizuje rozstanie dzieci z rodzicami. Następnie Pan Młody wraz ze świadkami i rabinem czytają tekst ketuby, czyli napisany w języku aramejskim akt ślubu. W dokumencie zawarte są zobowiązania, jakich podejmuje się Pan Młody względem swojej wybranki. Po podpisaniu ketuby, ojciec i przyszły teść prowadzą Pana Młodego do Panny Młodej i rozpoczyna się kolejny element ceremonii: badeken. Chatan po raz ostatni przed zaślubinami spogląda na swoją kalę i zakrywa jej twarz. Obyczaj ten w symboliczny sposób podkreśla, że w trakcie ceremonii istotne jest skupienie się na czynach i rodzinie. W tym momencie rozpoczyna się najważniejsza część ślubu. Para Młoda udaje się pod chupę – baldachim, który ustawiony jest wewnątrz lub na zewnątrz świątyni. Symbolizuje ona nowy dom nowożeńców i to tu młodzi stają się oficjalnie małżeństwem. Pod koniec ceremonii zaślubin odbywa się tłuczenie kieliszka i… Mazeł tow!
Ślub prawosławny
Bogate dekoracje, ikony i przepiękne cerkwie – w takiej oprawie odbywają się śluby w obrządku prawosławnym. Przygotowania do uroczystości wyglądają podobnie jak w naszej kulturze i religii. Inaczej jednak wygląda sama ceremonia. Rozpoczyna się ona od podpisania dokumentów – młodzi wraz z czworgiem świadków składają podpisy na akcie małżeństwa i w księgach parafialnych. Następnie zamężna kobieta od strony Pana Młodego wnosi do cerkwi ikonę. Prowadzącym ceremonię jest batiuszka – prawosławny duchowny, który trzykrotnie wypowiada formułę zaślubin, a następnie nad głowami Państwa Młodych umieszcza symbolizujące czystość życia korony z krzyżem. Korony trzymane są przez świadków – ślub trwa około godziny, więc muszą oni wykazać się dużą cierpliwością. Po modlitwach batiuszka owija dłonie młodych swoją szatą i białą chustą, po czym oprowadza ich wokół stołu pośrodku cerkwi – świadkowie wciąż trzymają korony nad głowami narzeczonych. Na koniec ceremonii batiuszka rozwiązuje chustę, odbiera korony i kropi młodych oraz świadków wodą święconą. Po złożeniu życzeń pozostawia ich samych na chwilę modlitwy. Kiedy oficjalna część dobiega końca, młodzi wychodzą przed cerkiew i obsypani kwiatami oraz monetami przyjmują życzenia od gości.
Ślub humanistyczny
Zawarcie małżeństwa może być również całkowicie odcięte od tradycji religijnych. Na całym świecie pary niewierzące lub te, które pragną ślubu niezwiązanego z żadną religią, mogą zawrzeć ślub humanistyczny. Na Zachodzie takie ceremonie są popularne od dawna, a w naszym kraju coraz częściej spotykane. Na czym polega ślub humanistyczny? Najprościej mówiąc – na pełnej dowolności. Zarówno miejsce, jak i przebieg ceremonii zależy wyłącznie od wyobraźni Młodej Pary. Ślub taki urządzany jest najczęściej w plenerze lub innym wybranym przez młodych miejscu. W Polsce udziela go mistrz ceremonii – specjalnie wyszkolona osoba, która prowadzi uroczystość zgodnie z ustaleniami z Parą Młodą. Należy jednak pamiętać, że tego typu ślub nie ma w Polsce konsekwencji cywilnoprawnych Na Zachodzie ślubu udzielić może dowolna osoba posiadająca specjalne uprawnienia i jest on równie ważny, jak ten zawarty w urzędzie stanu cywilnego.
Religie i tradycje sprawiają, że zaślubiny w poszczególnych obrządkach różnią się od siebie – niekiedy bardzo wyraźnie i choć nie wszystkie zwyczaje są dla nas zrozumiałe, to jedno jest wspólne: chęć dwojga ludzi do połączenia swoich losów. I niezależnie od tego, jak przebiega ślub, jak wygląda wesele i przygotowania do niego, efekt wszędzie jest identyczny, a małżeńskie szczęście zależy wyłącznie od głównych bohaterów wszystkich ceremonii ślubnych na świecie.
Tekst: Aleksandra Łańcucka, Zdjęcia: Canstockphoto